Finasteride verlaagt de kans op prostaatkanker

Ieder jaar worden er meer dan 12.000 nieuwe gevallen van prostaatkanker vastgesteld. Bijna 1500 van hen sterven aan prostaatkanker. Prostaatkanker is de voorkomendste vorm van kanker bij mannen en de op één na voorkomendste doodsoorzaak door kanker bij mannen.

Recent onderzoek heeft aangetoond dat behandeling met finasteride het risico op prostaatkanker met 25% kan verminderen.^[1] Ondanks de recente bevindingen wordt finasteride zelden gebruikt voor de preventie van prostaatkanker. Waarom is dat? In dit artikel leggen we uit wat deze onderzoeken betekenen.

Wat is finasteride?

Finasteride, bekend onder de merknaam Propecia, is een geneesmiddel dat wordt gebruikt om haaruitval bij mannen te behandelen. Het wordt ook gebruikt voor de behandeling van Benigne Prostaat Hyperplasie (BPH) - het hebben van een vergrote prostaat. Dit is een aandoening die vooral voorkomt bij mannen van 50 jaar en ouder. Voor de behandeling van haaruitval wordt finasteride gebruikt in een dosis van 1 mg. Voor de behandeling van BPH is de dosis 5 mg.

Wat doet finasteride?

Finasteride is een 5-α-reductase remmer; een geneesmiddel dat het enzym 5-α-reductase remt. Dit enzym is betrokken bij de omzetting van testosteron in dihydrotestosteron (DHT). Door dit enzym te remmen, voorkomt finasteride de omzetting van testosteron in DHT. Met andere woorden, finasteride vermindert de hoeveelheid DHT.^[2]

Dit is belangrijk omdat DHT de belangrijkste oorzaak is van haaruitval bij mannen. Een hormoon dat in de hoofdhuid aanwezig is en de haarzakjes beschadigt. DHT verstoort de haar groeicyclus, waardoor het haar korter wordt, gemakkelijker uitvalt en moeilijker terug groeit. Finasteride werkt door de productie van DHT met 70% te verminderen, waardoor haaruitval bij 80% van de mannen wordt gestopt.^[3]

Bovendien vermindert finasteride ook de hoeveelheid DHT in de prostaat. Een dosis van 1 mg finasteride vermindert het plasma DHT in de prostaat met 65%.^[4]

Wat is de rol van DHT bij prostaatkanker?

De rol van DHT in de ontwikkeling van prostaatkanker is niet helemaal duidelijk. Interessant is dat mannen die geboren zijn met een tekort aan 5-alfa-reductase (het enzym dat testosteron omzet in DHT) geen prostaatkanker ontwikkelen. ^[5]

Dit heeft geleid tot de veronderstelling dat finasteride het risico op het ontwikkelen van prostaatkanker zou kunnen verminderen. Om dit te testen of deze veronderstelling juist is, is de Prostate Cancer Prevention Trial opgezet. Een studie waaraan meer dan 18.000 mannen deelnamen.^[6]

De Prostate Cancer Prevention Trial

De Prostate Cancer Prevention Trial (PCPT) was een studie ontworpen om te zien of finasteride het risico op het krijgen van prostaatkanker verlaagt. In de PCPT werden 18.882 mannen gerandomiseerd om ofwel een placebo (= suikerpil) ofwel finasteride te krijgen. De studie begon in oktober 1993 en zou tot mei 2004 duren. Wegens overweldigend bewijs dat finasteride het risico op prostaatkanker met 25% verminderde, werd de studie echter vervroegd stopgezet in juni 2003. Aanvullende analyse gepubliceerd in 2013 met meer follow-up gegevens toonde een risicovermindering voor het ontwikkelen van prostaatkanker van 28%.^[7]

Paradoxaal genoeg toonden de resultaten van dezelfde studie, gepubliceerd in 2003, aan dat finasteride het risico op het krijgen van ernstige prostaatkanker met 20% verhoogt. Op dit punt vraag je jezelf misschien af: "Hoe kan finasteride het algemene risico op prostaatkanker met 25% verlagen, maar het risico op ernstige prostaatkanker met 20% verhogen?”. Nu, dat is een uitstekende vraag.

Finasteride en ernstige prostaatkanker

Ondanks het mogelijke voordeel van finasteride in het verminderen van het risico op prostaatkanker met 25%, heeft de toename van ernstige tumoren de publieke interesse voor het gebruik van finasteride getemperd.

Sinds het oorspronkelijke PCPT-rapport in 2003, identificeerden onderzoekers verschillende oorzaken die zouden kunnen hebben geleid tot de toename van kanker met een hoge graad in de finasteride groep:^[8]

• Finasteride verbetert de detectie van prostaatkanker.
• Finasteride verhoogt de gevoeligheid van het prostaat-specifiek antigeen.

Verbeterde detectie van prostaatkanker

Zoals we al eerder zeiden, wordt finasteride gebruikt voor de behandeling van een vergrote prostaat. Een behandeling met finasteride verkleint de prostaat met 25%.^[9] Het spreekt voor zich dat als er een tumor in de prostaat zou zijn, deze sneller zou worden gediagnosticeerd bij een deelnemer die finasteride had gekregen.

Ter verduidelijking: het is gemakkelijker om een tumor met de biopsienaald te raken in een prostaat van 25,5 cm³ finasteride) dan in een prostaat van 33,6 cm³ gemiddelde grootte (placebo).

Verhoogde gevoeligheid van prostaat-specifiek antigeen (PSA) voor het opsporen van prostaatkanker

Onderzoek heeft aangetoond dat het gebruik van finasteride de gevoeligheid van PSA verhoogt voor het opsporen van kanker, in het bijzonder ernstige prostaatkanker.^[10] Bij een PSA-test wordt de hoeveelheid PSA in je bloed gemeten - een eiwit dat door cellen in de prostaat wordt geproduceerd. Een normale PSA-spiegel ligt tussen 1,0 en 1,5 ng/ml, maar deze waarden zijn verhoogd bij mannen met prostaatkanker.

Bij mannen die finasteride nemen, lijkt de PSA-spiegel sneller te reageren op ernstige prostaatkanker in vergelijking met placebo. Met andere woorden: het is waarschijnlijker dat je abnormaal hoge PSA-spiegels als gevolg van ernstige tumoren zult aantreffen bij mannen die finasteride nemen.

Wat belangrijk is om te weten is dat abnormaal hoge PSA-niveaus worden gebruikt als een trigger voor het uitvoeren van een biopsie. Omdat finasteride de gevoeligheid van PSA verhoogt, kregen relatief meer mannen uit de finasteride-groep te horen dat ze een biopsie moesten ondergaan. Volgens de onderzoekers is dit de reden voor het relatief hogere aantal ernstige prostaatkanker gevallen binnen de finasteride groep. Onderzoekers voerden aan dat dit effect de kans op ontdekking van ernstige tumoren deed toenemen.

Het werkelijke risico op ernstige prostaatkanker

Een wetenschappelijk artikel dat correcties voor de bovengenoemde vertekeningen bevatte, concludeerde het volgende:

• Geschatte totale prostaatkankerpercentages van 14,7% (finasteride) en 21,1% (placebo).
• Geschatte hoge graad prostaatkanker percentage van 6,0% (finasteride) en 8,2% (placebo).

Deze resultaten vertalen zich in een relatieve risicovermindering van 30,3%(!) voor algemene prostaatkanker en een risicovermindering van 27% voor ernstige prostaatkanker.^[11] Met andere woorden: mannen die finasteride namen hadden een 30,3% lager risico op het krijgen van prostaatkanker en een 27% lager risico op het krijgen van ernstige prostaatkanker.

Samenvattend: wat betekent het allemaal?

De centrale bevinding van deze analyse is dat finasteride het totale risico op het krijgen van prostaatkanker met ongeveer 30% verminderde. Ten tweede verhoogde finasteride de gevoeligheid van PSA-testen voor het opsporen van algemene en ernstige prostaatkanker.