Cafeïne Shampoo: Zinloos in de Strijd Tegen Haarverlies

Een waakhond in het Verenigd Koninkrijk oordeelde in 2018 dat er geen enkel bewijs is dat Alpecin Caffeine shampoo haaruitval kan verminderen. Sindsdien is het de makers van het product verboden te beweren of te impliceren dat het product haaruitval kan stoppen.

Deze uitspraak geldt echter niet voor Nederland en dus mag Alpecin, ondanks een gebrek aan bewijs, in Nederland blijven beweren dat het haaruitval zou kunnen stoppen. Voor wie naar de website van Alpecin gaat, ziet als snel dat de fabrikant verwijst naar 11 studies die de effectiviteit van cafeïne shampoo zogezegd moet bewijzen. De kanttekening is echter wel dat Alpecin in meer dan helft van de studies financieel hoofdsponsor was en dat een studie zelfs in zijn geheel is opgesteld en uitgevoerd door de werknemers van het bedrijf.

Desondanks is Alpecin cafeïne shampoo nog altijd immens populair bij mannen die last hebben van haarverlies. Populair of niet, haaruitval stoppen doet het in ieder geval niet. Om de ineffectiviteit van Alpecin cafeïne shampoo meer onder de aandacht te brengen is besloten dit artikel te schrijven. Een artikel waarin we je in heldere en begrijpbare taal uitleggen waarom een product als Alpecin cafeïne shampoo niet werkt en waarom alle 11 studies waarnaar Alpecin refereert een plek in de prullenbak verdienen.

Caffeine en DHT

Erfelijke haaruitval wordt veroorzaakt door het mannelijk androgeen DHT (dihydrotestosteron).^[1]. Een hormoon dat ontstaat vanuit de interactie tussen testosteron en het enzyme 5 alpha-reductase. Haarfollikles die in contact komen met DHT verliezen na verloop van tijd het vermogen om dik en lang haar te produceren. Het proces duurt enkele jaren, maar lijdt uiteindelijk tot wat wij androgenetic alopecia noemen ofwel mannelijk haaruitval.

Het medicijn finasteride, stopt haaruitval door de hoeveelheid DHT met circa 70% te verlagen.^[2] Het doet dit door het 5 alpha-reductase enzyme te remmen, waardoor minder testosteron wordt omgezet in DHT.

Caffeine doet dit echter niet. Het heeft geen effect op het enzyme en heeft ook geen verlagende werking op de hoeveelheid DHT. Sterker nog, volgens een onderzoek uit 2012 verhoogt caffeine juist het DHT.^[3]. In theorie zou die het haarverlies bij mannen juist versnellen. Er is daarom geen reden om aan te nemen dat een product als Alpecin caffeine shampoo haaruitval kan stoppen of op enig andere wijze effectief is voor de behandeling ervan.

Caffeine en haargroei

Van caffeine wordt ook geclaimd dat het haar beter en snellerlaat groeien. Als bewijs wordt er gewezen naar een studie uit 2007.^[4] Een laboratoriumonderzoek dat aantoonde dat testosteron de groeisnelheid van het haar vertraagt en caffeine de vertraging kan herstellen. Er zijn alleen wel wat problemen met deze studie. Allereerst maakte het onderzoek gebruik van hoofdhaar dat gekweekt werd in het laboratorium waarna het werd blootgesteld aan zeer hoge concentraties testosteron. De gemiddelde testosteronwaarde van een volwassen man is 9 ng/ml, terwijl er in de studie gewerkt werd met 50 ng/ml, 500 ng/ml en 5000 ng/ml testosteron. Testosteronwaarden die minimaal 5 tot 555 keer zo hoog zijn en daarom per definitie nauwelijks relevant zijn.

In het onderzoek gaven de onderzoekers aan ook aan met 5 ng/ml en 10 ng/ml testosteron te hebben gewerkt, maar deze resultaten zijn nooit gepubliceerd. Dat is ook niet zo vreemd, zodra we kijken naar de resultaten van een vergelijkbare studie.^[5] Zij concludeerden als volgt: testosteronconcentraties van meer dan 30 ng/ml verminderden de groei van beide celtypes (haar); maar lagere doses hadden geen effect. Het lijkt er dus op dat de resultaten uit vorige onderzoek van Alpecin cafeine shampoo met opzet niet zijn gepubliceerd, doordat eruit zou blijken dat 5 ng/ml en 10 ng/ml testosteron geen enkel effect hebben op de snelheid waarmee het haar groeit. Het feit dat caffeine de haargroeisnelheid in theorie zou kunnen herstellen doet er dan niet meer aan toe. Theoretisch klinkt het interessant, maar in de praktijk heb je er niets aan. Mannen hebben immers 9 ng/ml testosteron en dus zou er van een vertraagde haargroei als gevolg van testosteron geen sprake zijn.

Bovendien is de theoretische effectiviteit van Alpecin caffeine shampoo ook een stuk minder effectief dan men doet vermoeden. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de snelheid waarmee het haar groeit daalt met 6,7%, nadat het wordt blootgesteld aan 50 ng/ml testosteron. Zodra de onderzoekers caffeine toevoegden in concentraties van 0,001% en 0,005% werd de haargroei snelheid hersteld, maar zodra zij 0,15%, 0,05% en 0,01% caffeine toevoegden daalde de snelheid juist verder naar beneden. Een opvallend detail is dat Alpecin een cafeïne concentratie bevat van 1%.

Caffeine shampoo en caffeine opname via het haar

Of een caffeine shampoo nou wel of niet door het haar wordt opgenomen, maakt eigenlijk al niet meer uit. Zowel voor het stoppen van haaruitval als voor het versnellen van de haargroei levert het middel geen voordelen op. Desondanks hebben we er voor gekozen om ook de overige studies waarnaar Alpecin refereert tegen het licht te houden. Onze bevindingen lees je hieronder.

Het onderzoek waar allemaal om draait is gepubliceerd in 2007^[6]. De studie toonde aan dat caffeine uit een caffeine shampoo zowel via de huid als via het haar kan worden opgenomen. Bij opname via de huid was caffeine na 20-30 minuten al te detecteren in het bloed en bij opname via het haar was dit na 2 minuten. Maar ook deze studie bevat een aantal problemen.

Caffeine shampoo is overduidelijk bedoelt voor hoofdhaar, maar werd in het onderzoek getest op borsthaar dat bovendien geknipt was tot een lengte van 0,5 mm. Als argument geven de auteurs aan dat er vanwege technische redenen voor de borstregio is gekozen. Niet erg duidelijk dus.

We vermoeden dat dit is gedaan omdat het meten van de caffeine opname via het hoofdhaar een stuk moeilijker zou zijn. Bovendien zijn er aantal zaken die de caffeine opname via het hoofdhaar drastisch zou verminderen. We zullen uitleggen waarom. In het geval je het nog niet wist: haar is dood! De haarschacht (= haar dat je ziet) is in feite een verticale toren van aan elkaar gebundelde dode cellen. Het neemt zelf geen stoffen op en dus ook geen caffeine.

Caffeine werd dus niet opgenomen door het haar zelf, maar verliep via de holte in de huid waaruit het haar groeit; de haarfollikel. Omdat hoofdhaar dunner is, is de holte in de huid dat ook waardoor minder caffeine zou kunnen worden opgenomen.

Bovendien is de haardichtheid groter en is hoofdhaar onder normale omstandigheden langer dan 0,5mm. Hierdoor zal een grotere hoeveelheid caffeine op de haarschacht blijven liggen in plaats van dat het de haarfollikel bereikt. Caffeine dat op de haarschacht ligt zal er tijdens het douchen gewoon weer worden afgespoeld. Bovendien zal ook het residu van stylingsproducten de opname belemmeren.

De grootste beperking van het onderzoek is echter dat de caffeine concentratie in het bloed is gemeten. Om theoretisch invloed te hebben zou caffeine namelijk de haarbol moeten bereiken.^[7] Het feit dat caffeine via de haarfollikel in de bloedbaan terecht komt is nauwelijks relevant. Een kop nespresso doet dit namelijk ook.

Caffeine shampoo en onbetrouwbare studieresultaten

Een meerderheid van de studies die door de fabrikant wordt aangehaald als “bewijs” voor de effectiviteit van een caffeine shampoo, blijkt door de fabrikant te zijn gesponsord. ^{[8] [9]} Van een aantal andere studies is dit onduidelijk, maar vermoeden wij het wel. Zo vermoeden wij dat ook de studies uit 2010, 2011, 2013 en 2018 zijn uitgevoerd met financiele steun van de fabrikant.^[10] Dit komt doordat alle 4 de onderzoeken zijn uitgevoerd door dezelfde Italiaanse wetenschappers, op exact dezelfde wijze en voor exact hetzelfde bedrijf: Dr.Kurt Wolff GmbH. De producten waarnaar onderzoek werd gedaan: Alpecin Caffeine shampoo, Alpecin Caffeine lotion, Plantur21 en Plantur39. Producten die allen eigendom zijn van Dr.Kurt Wolff GmbH. Hoewel de auteurs in de onderzoeken niet aangeven financieel te zijn ondersteund, wordt Dr.Kurt Wolff GmbH wel in de studies bedankt voor de product samples: “The authors thank Dr.Kurt Wolff GmbH Germany for the product samples given for the study.”

Wij denken dat het niet bij product samples is gebleven. Het is namelijk wel heel toevallig dat een stel Italiaanse wetenschappers op eigen initiatief onderzoek doet naar 4 verschillende producten voor een bedrijf in Duitsland.

Daarbij, de productsamples waar de onderzoekers het over hebben kosten in de supermarkt € 2,50 terwijl de kosten voor het doen van onderzoek al snel oploopt naar € 10.000. Waarom zou je wel zelf de kosten voor het onderzoek dragen, maar geen € 2,50 willen betalen voor je eigen samples? Erg onlogisch lijkt me.

Tot slot werd er in alle vier de studies op wel erg vreemde wijze de haaruitval gemeten. De onderzoekers maakte namelijk gebruik van een vragenlijst en de “hair pull test”. Met de vragenlijst werd de effectiviteit van het product bepaald door de deelnemer zelf. Zo werd hen de vraag gesteld: Hoe effectief denk je dat het product is? Binnen de wetenschap zijn zulke resultaten not done - en het spreekt voor zich dat zulke onderzoeksresultaten zeer onbetrouwbaar zijn.

Het andere meetinstrument, de hair-pull test, is eveneens onbetrouwbaar. Tijdens deze test trekt de onderzoeker letterlijk de haren uit het hoofd van de deelnemer. Deze test is onbetrouwbaar om verschillende redenen: 1) de trekkracht van de onderzoeker wordt niet gemeten en is altijd ongelijk, 2) haar dat in de telogen (rust) fase zit laat sneller los en wordt daardoor eerder uit het hoofd getrokken, 3) daarnaast wordt het ook nog beïnvloed door haardikte, haardichtheid, haarlengte etc.

Dus, als je echt wilt weten of cafeine shampoo een effect heeft op haaruitval, dan moet het effect ervan worden gemeten op DHT, celprofileratie van de dermale papilla of de haarmatrix. De hair-pull doet dit voor geen van allen.

Slotwoord

Er is geen bewijs dat caffeine shampoo haaruitval stopt of helpt de haargroei te verbeteren. De onderzoeksresultaten komen niet overeen met de claims die de fabrikant maakt en zijn tevens onbetrouwbaar. Meetinstrumenten zijn niet objectief en bovendien is het merendeel van de studies financieel ondersteund door de fabrikant.

Het heeft er alle schijn van dat er aan de lopende band studies zijn gefabriceerd met het doel positieve resultaten te leveren voor een product waarvan helemaal niet is gebleken dat het werkt. Fraude kan niet bewezen worden, maar laten we eerlijk zijn: het lijkt er wel op.